ကထိန္သည္
ဗုဒၶဘာသာတုိ႔၏ ဘာသာေရး ပြဲေတာ္ တစ္ခု ျဖစ္သည္။ ၀ါကၽြတ္ၿပီးေနာက္
ရပ္တုိင္း ရြာတုိင္း က်င္းပၾကေသာ ပြဲေတာ္ ျဖစ္သည္။ ယင္းပြဲေတာ္၏
သက္တမ္းသည္ ၁-လၾကာျမင့္သည္။ သုိ႔ေသာ္ ရပ္ကြက္တစ္ခု၊ ရြာတစ္ရြာ
(အလွဴရွင္တစ္ဦးဦး) မွ တစ္ရက္စီသာ က်င္းပၾကသည္။ ထုိေၾကာင့္
က်င္းပလုိသူတုိ႔၏ ဆႏၵသေဘာထားအေလွ်ာက္ ရက္တစ္ရက္ သတ္မွတ္ၿပီး ကထိန္
ပြဲေတာ္ကုိ က်င္းပႏုိင္သည္။
ကထိန္ပြဲေတာ္ကုိ
လူနာျပကၠဒိန္ (Lunar Calendar) အရ ေအာက္တုိဘာလတြင္ က်ေရာက္ ေလ့ရွိကာ၊
ျမန္မာျပကၠဒိန္ အလုိအရ သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ေက်ာ္ ၁-ရက္ေန႔မွ တန္ေဆာင္မုန္း
လျပည့္ေန႔အထိဟု သတ္မွတ္သည္။ ကထိန္ပြဲေတာ္ကုိ လူပုဂၢဳိလ္ျဖစ္ေသာ ဒါယကာ
ဒါယိကာမတုိ႔က မိမိတုိ႔၏ သဒၶါတရား ႀကီးမားမႈကုိ ရဟန္းေတာ္တုိ႔အား ျပသသည့္
ကာလဟုလည္း ဆုိစမွတ္ ျပဳၾကသည္။
ကထိန္ပြဲေတာ္ဟု
သာမန္ ေျပာဆုိၾကေသာ္လည္း ကထိန္သကၤန္း ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းသည့္ ပြဲေတာ္ဟု
သံုးႏႈန္းမွ ပုိဆီေလွ်ာ္သည္။ အဘယ္ေၾကာင့္ဆုိေသာ္ ဝါတြင္း သုံးလပတ္လုံး
ဝါမက်ိဳး ၀ါမပ်က္ေအာင္ ေစာင့္ထိန္း၍ ၀ါကၽြတ္ ပဝါရဏာျပဳေသာ ရဟန္းမ်ားရွိရာ ေက်ာင္းတိုက္သုိ႔ သြား၍ ကထိန္ခင္း ၾကသည္။ ကထိန္ခင္းရာတြင္ သကၤန္းသံုးမ်ဳိးထဲက( သင္းပုိင္၊ ကုိယ္႐ုံ၊ ဒုကုဋ္) တစ္ထည္ထည္ကုိ “ဣမံစီဝရံ သံဃႆေဒမိ - ဤသကၤန္းကို သံဃာေတာ္မ်ားအား လွူဒါန္းပါ၏” ဟု ေလၽွာက္ထား၍ ကထိန္သကၤန္းကုိ ဆက္ကပ္ လွူဒါန္းၾကေသာေၾကာင့္ ျဖစ္သည္။
ကထိန္၏
ထူးျခားခ်က္မွာ- ရဟန္းေတာ္မ်ားက တျခားေသာ ပစၥည္းတုိ႔ကို လုိအပ္လွ်င္
မိဘေဆြမ်ဳိးကို ေသာ္လည္းေကာင္း ဖိတ္မႏၱက ျပဳထားသူ ဒါယကာ ဒါယိကာမတုိ႔ကို
ေသာ္လည္းေကာင္း ႏႈတ္ျမြက္၍ အလွဴခံ ေကာင္းပါသည္။ သုိ႔ေသာ္ ကထိန္သကၤန္းကိုကား
ႏႈတ္ျဖင့္ ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အလွဴခံမည့္ပံု အရိပ္အေယာင္ ေသာ္လည္းေကာင္း
မျပဳလုပ္အပ္ေပ။
အလွဴရွင္က
သူ႔အလုိလို သဒၶါၾကည္ျဖဴ ေပးလွဴေသာ ကထိန္သကၤန္းကိုသာ အလွဴခံခြင့္ရွိ၏၊
ဥပမာအားျဖင့္ ေကာင္းကင္မွ က်လာေသာ မုိးေရသည္ သန္႔ရွင္း ၾကည္လင္သကဲ့သုိ႔
သူ႔အလုိလုိ ေပၚေပါက္လာေသာ သကၤန္းကုိ “ကထိန္သကၤန္း” ဟု မည္ပါသည္။
ကထိန္သကၤန္းကုိ
တစ္ျခားေသာ လွဴဖြယ္တုိ႕ကဲ့သို႔ လွဴခ်င္သည့္အခ်ိန္ လွဴခြင့္ မရႏုိင္။
သတ္မွတ္ ထားေသာ သီတင္းကြ်တ္ လျပည့္ေက်ာ္(၁) ရက္ေန႔မွ
တန္ေဆာင္မုန္းလျပည့္ေန႔ထိ တစ္လတိတိ အခ်ိန္ကာလ အတြင္းသာ လွဴခြင့္ ရွိသည္။
အထူးအားျဖင့္ ကထိန္သကၤန္းသည္ တစ္ႏွစ္မွာ တစ္လသာ၊ တစ္လမွာ တစ္ရက္သာ၊
တစ္ရက္မွာ တစ္ေက်ာင္း (အလွဴရွင္ တစ္ဦးက) တစ္ၾကိမ္သာ လွဴခြင့္ရွိေလေသာ
အလွဴျဖစ္ပါသည္။
ကထိန္၏ ေနာက္ခံသမုိင္းေၾကာင္း
ဗုဒၶဘုရားသည္
ေဇတဝန္ ေက်ာင္းေတာ္၌ သီတင္းသုံးေနေတာ္မူစဥ္ သကၤန္းလ်ာ ရွားပါးသည့္
ပါေဝယ်က တိုင္းသား ဘဒၵဝဂၢီညီေနာင္ သုံးက်ိပ္တို႔အား အေၾကာင္းျပဳ၍
ကထိန္အလွူ ျဖစ္ေပၚ လာသည္။
ျဖစ္ရပ္အစံုကား
ဤသုိ႔တည္း- ၀ါလကင္းလြတ္ သီတင္းကၽြတ္အၿပီး ဗုဒၶအား ဖူးေျမႇာ္ရန္ ဘဒၵဝဂၢီ
ရဟန္းသုံးက်ိပ္တို႔သည္ မိမိတို႔ ဝါဆိုဝါကပ္ရာ သာေကတျပည္မွ ေျခလ်င္ခရီးျဖင့္
ႂကြလာၾက၏။ ထိုအခါ မိုးႀကီး သည္းထန္စြာ ရြာသြန္းသျဖင့္ မိုးေရ
စိုစြတ္ၾကကုန္သည္။ ထိုသို႔ မိုးေရစိုစြတ္ေသာ သကၤန္းျဖင့္ပင္ ဗုဒၶထံပါး
အဖူးေမွ်ာ္ ေရာက္လည္ကုိ ျမင္ေတြ႔ရေသာအခါ ဗုဒၶက က႐ုဏာသက္မိသည္။
ထိုရဟန္းတို႔ကို အေၾကာင္းျပဳ၍ ပုရိမဝါကပ္ျခင္း၌ ျပည့္စုံေသာ ရဟန္းတို႔အား
ကထိန္ခင္း ခြင့္ျပဳေၾကာင္း ပညတ္ေတာ္မူခဲ့သည္။ (၀ါဆုိလျပည့္ေက်ာ္
၁-ရက္ေန႔တြင္ ၀ါကပ္ျခင္းကုိ ပုရိမ၀ါကပ္-ဟု ေခၚဆုိသည္။ အေၾကာင္းစံုကုိ
ေဖာ္ျပၿပီ။) ထုိအခ်ိန္မွ စ၍ ကထိန္သကၤန္းဟူ၍ ေပၚလာေတာ့သည္။
ကထိန္သကၤန္းကုိ
လူနတ္ျဖစ္ေစ၊ ရဟန္း ရဟန္းမ အစရွိသည့္ သီတင္းသံုးေဖာ္ ငါးဦးထဲက ျဖစ္ေစ၊
မည္သူမဆုိ လွဴဒါန္းႏုိင္ပါသည္။ ပုဂၢလိကျဖစ္သည့္ ရဟန္း ၁-ပါး ၂-ပါး ၃-ပါး
စသည္ကုိ မလွဴေကာင္းပဲ သံဃာေတာ္ကုိသာ လွဴဒါန္းရပါမည္။ ကထိန္အလွဴကုိ
သာမန္အလွဴအတန္း တစ္ခုကဲ့သုိ႔ လွဴဒါန္း၍ မသင့္ပါ။ ကထိန္သကၤန္း
ဆက္ကပ္လွဴဒါန္းရာတြင္ ကထိန္အလွဴ ေျမာက္ရန္ နည္းလမ္းေတြကုိ သိရွိထားရေပမည္။
သိသင့္ သိထုိက္သည့္ အခ်က္မ်ားမွာ-
(က) ကထိန္ခင္းရန္ ကိစၥ (၈) မ်ဳိး
(ခ) ကထိန္ခင္းရန္ သကၤန္းလ်ာ
(ဂ) ကထိန္ခင္းမည့္ရဟန္း ျပည့္စံုရမည့္ အဂၤါရပ္ (၈) မ်ဳိး
(ဃ) ရဟန္းတုိ႔ ရအပ္သည့္ ကထိန္အာနိသင္ (၅) မ်ဳိး
(င) အလွဴရွင္တုိ႔ ရအပ္သည့္ ကထိန္အက်ဳိး (၅) မ်ဳိး
မွတ္ခ်က္။ ကထိန္ခင္း၌ ပါေသာ “ကထိန္” ဟူသည္ကား အာနိသင္(၅)မ်ဳိးကုိ မိမိအတြင္းမွာ သိမ္းဆည္းထားႏုိင္သျဖင့္ ျမဲျမံခုိင္ခံ့ျခင္း အဓိပၸါယ္ရွိသည္။ “ခင္း” ဟူသည့္ စကားရပ္သည္ ကထိန္ သကၤန္းကုိ လက္ခံ ရရွိသည့္ရဟန္းက (ကထိနံ အတၳာရာမိ- ကထိန္ကုိ ခင္းပါမည္) ေျပာရသည္ကုိ အေၾကာင္းျပဳ၍ ကထိန္ကုိ ခင္းသည္ (ကထိန္ခင္း)ဟု ေခၚေ၀ၚၾကျခင္း ျဖစ္သည္။
(က) ကထိန္ခင္းရန္ ကိစၥ (၈) မ်ဳိး
၁။ ကထိန္သကၤန္းကို အလႉခံယူျခင္း။
၂။ ကထိန္ခံထုိက္ေသာပုဂိၢဳလ္ကို သံဃာေတာ္တို႔က စိစစ္ေရြးခ်ယ္ေပးျခင္း။
၃။ ထိုေရြးခ်ယ္ခံရသူအား သိမ္တြင္း၌ ကမၼဝါဖတ္၍ ကထိန္သကၤန္းကို ေပးျခင္း။
၄။ သကၤန္းေဟာင္းကို ပစၥဳဒၶိဳရ္ျပဳ အဓိ႒ာန္စြန္႔ျခင္း။
၅။ ခင္းမည့္ သကၤန္းသစ္ကို ကပၸဗိႏၵဳ ထိုးျခင္း။
၆။ သကၤန္းအမည္ျဖင့္ အဓိ႒ာန္တင္ျခင္း။
၇။ ႏႈတ္ျမြက္၍ ခင္းျခင္း။
၈။ အႏုေမာဒနာျပဳျခင္း တုိ႔ ျဖစ္ၾကပါသည္။
(ခ) ကထိန္ခင္းရန္ သကၤန္းလ်ာ
ကထိန္ခင္းရန္ ဘုရားရွင္ ခြင့္ျပဳေတာ္မူခဲ့ေသာ သကၤန္း(၃) မ်ဳိး ရွိသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ-
၁။ သံဃာဋိ- ဒုကုဋ္ (ခ) ႏွစ္ထပ္သကၤန္းႀကီး
၂။ ဥတၱရာသေဂၤါ- ကိုယ္႐ုံ (ခ) ဧကသီ
၃။ အႏၲရဝါသေကာ- ခါးဝတ္ (ခ) သင္းပိုင္ (ယင္း သံုးမ်ဳိးလံုးကုိ “စီ၀ရံ-သကၤန္း” ဟု ေခၚသည္။)
ကထိန္ခင္းမည့္ သကၤန္းကုိလည္း ကထိန္ေျမာက္ေသာ သကၤန္းႏွင့္ ကထိန္ မေျမာက္ေသာ သကၤန္း ဟူ၍ (၂) စား ခြဲျခားထားျပန္ပါသည္။
ကထိန္ေျမာက္ေသာ သကၤန္းမ်ား
၁။ သကၤန္းအသစ္ျဖင့္ ကထိန္ခင္းမွ ကထိန္ေျမာက္ပါသည္။ (အဟေတန အတၱတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၂။
ဘာသကၤန္း၊ ဘယ္အမ်ိဳးအစားသကၤန္း စသည္ျဖင့္ အရိပ္အေယာင္ (နိမိတ္) မျပပဲ
(အလွဴရွင္ သဒၶါေၾကာင့္) အလိုလို ျဖစ္ေပၚလာေသာ သကၤန္းျဖင့္ ခင္းမွ
ကထိန္ေျမာက္ပါသည္။ (အနိမိတၱကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိန)ံ
၃။
ဤသကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းမည္ဟု ပရိယာယ္မဆိုပဲ (အလွဴရွင္ သဒၶါေၾကာင့္)
အလိုလို ျဖစ္ေပၚ လာေသာ သကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းမွ ကထိန္ေျမာက္ပါသည္။
(အပရိကထာကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၄။ အငွား မဟုတ္ေသာ သကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းမွ ကထိန္ေျမာက္ပါသည္။ (အကုကၠဳကေတန အေတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၅။
ကထိန္ခင္းမည့္ေန႔ မေရာက္မီ ေက်ာင္း၌ မသိုမွီး မသိမ္းထားေသာ သကၤန္းျဖင့္
ကထိန္ခင္းမွ ကထိန္ေျမာက္ပါသည္။ (အသႏၷိဓိကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၆။
ကထိန္ခင္းမည့္ေန႔ မေရာက္မွီ ေက်ာင္းကို ႀကိဳတင္ ပို႔မထားေသာ သကၤန္းျဖင့္
ကထိန္ခင္းမွ ကထိန္ေျမာက္သည္။ (အနိႆဂၢိေယန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၇။
ငါးခန္း (သို႔မဟုတ္) ငါးခန္းထက္ပိုေအာင္ ျဖတ္ခ်ဳပ္ထားေသာ သကၤန္းျဖင့္
ကထိန္ခင္းလွ်င္ ကထိန္ေျမာက္သည္။ (ပဥၥေကန ဝါ အတိေရကပဥၥေကန ဝါ တဒေဟဝ သဥၦိေႏၷန
သမဏၰလီကေတန အတၳတံ ကထိနံ)
၁။ ႏွစ္လႊာစပ္ထားေသာ သကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းလွ်င္ ကထိန္ မမည္။ (န ဒဠီွကမၼကရဏ မေတၱန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၂။
ဤသကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းမည္ဟု အရိပ္အေယာင္ (နိမိတ္) ျပေသာ သကၤန္းျဖင့္
ကထိန္ခင္းလွ်င္ ကထိန္မေျမာက္။ (န နိမိတၱကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၃။ ဤသကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းမည္ဟု ပရိယာယ္ဆို၍ ရေသာ သကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းလွ်င္ ကထိန္ မေျမာက္။ (န ပရိကထာကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၄။ ေခတၱ ငွားေသာ သကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းလွ်င္ ကထိန္ မေျမာက္။ (န ကုကၠဳကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၅။ ကထိန္ခင္းမည့္ ေန႔ မေရာက္မီ ေက်ာင္း၌ သိုမွီးထားေသာ သကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းလွ်င္ ကထိန္ မေျမာက္။ (န သႏၷိကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၆။
ကထိန္ခင္းမည့္ ေန႔ မေရာက္မီ ေက်ာင္းကို ႀကိဳတင္ပို႔ထားေသာ သကၤန္းျဖင့္
ကထိန္ခင္းလွ်င္ ကထိန္ မေျမာက္။ (န နိႆဂိၢေယန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
၇။
ကထိန္ခင္းသည့္ေန႔တြင္ ငါးခန္း (သို႔မဟုတ္) ငါးခန္းထက္ ပိုေအာင္
ျဖတ္မထားေသာ သကၤန္းျဖင့္ ကထိန္ခင္းလွ်င္ ကထိန္ မေျမာက္။ (န အညၾတ ပဥၥေကန
အတိေရကပဥၥေကန ဝါ တဒေဟဝ သဦၦေႏၷန သမဏၰလီကေတန အတၳတံ ေဟာတိ ကထိနံ)
(ဂ) ကထိန္ခင္းမည့္ရဟန္း ျပည့္စံုရမည့္ အဂၤါရပ္ (၈) မ်ဳိး
၁။ ပုဗၺကရဏံဇာနာတိ- ေရွးဦးစြာ ျပဳလုပ္ရမည့္ကိစၥရပ္တို႔ကို သိရ ျပဳရျခင္း၊
၂။ ပစၥဳဒၶါရံ- ပစၥဳဒၶိရ္ျပဳတတ္ရျခင္း။
၃။ အဓိ႒ာနံ- အဓိ႒ာန္တင္တတ္ရျခင္း။
၄။ အတၴာရံ- ခင္းပံုခင္းနည္း သိထားရျခင္း။
၅။ မာတိကံ- မာတိကာကို သိထားရျခင္း။
၆။ ပလိေဗာဓံ- ေၾကာင့္ၾကကို သိထားရျခင္း။
၇။ ဥဒၶါရံ- ကထိန္ႏႈတ္ပံုကိုသိထားရျခင္း။
၈။ အာနိသံသံ- အာနိသင္တို႔ကို သိထားရျခင္း- တုိ႔ ျဖစ္သည္။
အထက္ေဖၚျပပါ အဂၤါရပ္ (၈) မ်ဳိးႏွင့္ ျပည့္စုံသည့္ ရဟန္းသည္သာလွ်င္ ကထိန္ခင္းႏုိင္ေပသည္။
(ဃ) ရဟန္းတုိ႔ ရအပ္သည့္ ကထိန္အာနိသင္ (၅) မ်ဳိး
ကထိန္ခင္းေသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား ခံစားရသည့္ ကထိန္အာနိသင္ (ခ) ကထိန္အက်ိဳး ( ၅) မ်ဳိး ရွိသည္။ ယင္းတုိ႔မွာ-
၁။ အနာမႏၲစာရ- ထင္ရွားရွိေသာ ရဟန္းကို မပန္ၾကားမူ၍ ၿမိဳ႕တြင္းရြာတြင္း ဆြမ္းဖိတ္ရာ အိမ္သို႔သြားႏိုင္ျခင္း၊
၂။ အသမာဒါနစာရ- အဓိ႒ာန္တင္ထားေသာ သကၤန္းကို မယူမူ၍ သြားႏိုင္ ေနႏိုင္ျခင္း၊
၃။ ယာဝဒတၱစီဝရ- အလိုရွိတိုင္း သကၤန္းကို အဓိ႒ာန္ ဝိကပၸနာမျပဳမူ၍ ထားႏိုင္ျခင္း၊
၄။ ဂဏေဘာဇန- ထမင္းစားၾကြပါ စသည္ျဖင့္ မအပ္ေသာဖိတ္ျခင္းရွိေသာ ဂဏေဘာဇဥ္ကို စားႏိုင္ျခင္း၊
၅။
ကထိန္ခင္းၿပီးေနာက္ တေပါင္းလျပည့္ေန႔အထိ (၅-လအတြင္း) သံဃာအား
လႉေသာသကၤန္းလ်ာ အ၀တ္ကိုလည္းေကာင္း၊ သို႔မဟုတ္ သကၤန္းကို လည္းေကာင္း၊
ထိုကထိန္ခင္း ေက်ာင္းတိုက္ရွိ ကထိန္ အႏုေမာဒနာ ျပဳထားေသာ ရဟန္းတို႔သာ
ရႏိုင္ျခင္း။
(င) အလွဴရွင္တုိ႔ ရအပ္သည့္ ကထိန္အက်ဳိး (၅) မ်ဳိး
၁။ အတားအဆီး အေႏွာင့္အယွက္မရွိပဲ မိမိဆႏၵရာ ေနရာသုိ႔ သြားလာႏုိင္ျခင္း။
၂။ ေပးအပ္လာသည့္ တာ၀န္၀တၱရားမ်ားကုိ လြယ္ကူ ေပါ့ပါးစြာ ထမ္းေဆာင္ႏုိင္ျခင္း။
၃။ စားသမွ်၊ ေသာက္သမွ် အစားအစာ အဆိပ္မသင့္ပါ။
၄။ ေခတ္မီ ေခတ္ေပၚ အ၀တ္အစား၊ အသံုးအေဆာင္မ်ား ေပါမ်ားစြာ ၀တ္စားဆင္ယင္ႏုိင္ျခင္း။
၅။ ကုိယ္ပုိင္ပစၥည္းမ်ားကုိ မိမိက မေပးပဲ သူတစ္ပါး ခုိးယူ၊ တုိက္ခုိက္၊ လိမ္ညာမႈ မလုပ္ႏုိင္ျခင္း တုိ႔ ျဖစ္ပါသည္။
ကိုးကား
ကိုးကား
၁။ ဝိနည္း၊ မဟာဝါ-ကထိနကၡႏၶက-ပါဠိေတာ္၊
၂။ ကခၤါ၀ိတရဏီအ႒ကထာ။
၃။ သာရတၳဒီပနီဋီကာ။
၄။ ၀ဇီရဗုဒၶိဋီကာ။
No comments:
Post a Comment