အေလာင္းမင္းတရားႀကီး ဦးေအာင္ေဇယ်

အေလာင္းမင္းတရားႀကီး ဦးေအာင္ေဇယ်

အေလာင္းမင္းတရားႀကီး ဦးေအာင္ေဇယ်သည္ တတိယ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္ႀကီး (ကုန္းေဘာင္ေခတ္)ကို ထူေထာင္ခဲ့သူ၊ အမ်ိဳးသား စည္းလံုးညီညႊတ္ေရးကို ေဆာင္ရြက္၍ ကဗ်ာစာေပမ်ားကို ခ်ီးေျမွာက္ခဲ့သည္။ ျမန္မာ့စစ္အင္အားႏွင့္ တန္ခိုးၾသဇာ ျပန္လည္ႀကီးမားလာေစရန္ ေဆာင္ရြက္ခဲ့သည္။

အဂၤလိပ္မ်ား မွတ္တမ္းတင္ခဲ့ေသာ အေလာင္းဘုရားေခတ္

အေလာင္းမင္းတရား(ေခၚ)အေလာင္းဘုရား(၁၇၁၄ - ၁၃ ဧၿပီ ၁၇၆၀) ၏ အမည္ရင္းမွာ ဦးေအာင္ေဇယ်ျဖစ္သည္။ ထီးနန္းမစိုးစံခင္ အခ်ိန္က မုဆိုးဖိုရြာ၏ ရြာသူႀကီးျဖစ္ၿပီး ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ကိုထူေထာင္သူ ပထမဆုံးမင္းျဖစ္သည္။ အင္း၀ကို ဗဟိုျပဳကာ ထီးနန္းစိုးစံေနၾကသည္ ေညာင္ရမ္းမင္းဆက္သည္ ေနာက္ဆံုးတြင္ ေအာက္အရပ္မွ ဗညားဒလ ဦးေဆာင္သည့္ မြန္တို႔ ဟံသာ၀တီမွ ပုန္ကန္မႈကို မဟန္႔တားႏိုင္ေတာ့ပဲ ျပိဳလဲခဲ့ျပီး အင္း၀မွာလည္း မြန္စစ္သူၾကီး ဒလပန္း ကသိမ္းပိုက္ကာ အနီးအပါးမွ ျမန္မာတို႔ကို အုပ္ခ်ဳပ္ေနခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္ မႏၲေလးအနီးတ၀ုိက္တြင္ လည္း ေကြ႔ရွမ္း ဂုဏၰအိမ္ ဦးေဆာင္သည့္ အုပ္စုတစ္ခုကလည္း တစ္ထီးတစ္နန္းထူေထာင္ရန္ ၾကိဳးပမ္းလ်က္ရွိသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ မုဆိုးဖိုရြာမွ ရြာသူၾကီး ဦးေအာင္ေဇယ်သည္ အနီးအပါးမွ ေက်းရြာမ်ားကို စုစည္းကာ မြန္၊ေကြ႔ရွမ္းတို႔ ႏွင့္သာမက ျပိဳင္ဖက္သူ ဦးခ်စ္ညိဳ ႏွင့္ပါအျပိဳင္ စစ္ျပဳေတာ့သည္။ ႏွိမ္ႏွင္းရန္ လာသည့္ မြန္စစ္သူၾကီး ဒလပန္း၏ တပ္မ်ားမွာ မုဆိုးဖိုရြာကို ၀န္းရံလုပ္ၾကံေသာ္လည္း အေရွ႕ဖက္နယ္စပ္ကို ယိုးဒယားတို႔ လာေရာက္က်ဴးေက်ာ္သည္ကို တိုက္ခိုက္ရန္ ဟံသာ၀တီသို႔တပ္ေခါက္ျပန္သျဖင့္ ဦးေအာင္ေဇယ်အတြက္ ၾကီးမားသည့္ အခြင့္အလမ္းျဖစ္ေစခဲ့ျပီး တိုက္ပြဲမ်ားကို ဆက္တိုက္ဆင္ႏြဲကာ ေနာက္ဆံုး ဟံသာ၀တီကိုပါ လက္ရယူႏိုင္ခဲ့သည္။

ထိုသို႔ျဖင့္ အေလာင္းမင္းတရားသည္ ေရႊ႕ဘိုၿမိဳ႕မွအစျပဳၿပီး ျမန္မာတစ္နိုင္ငံလုံး သိမ္းပိုက္မင္းျပဳခဲ့သည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံ အယုဒၶယကို ခ်ီတက္သိမ္းယူေသာ္လည္း မေအာင္ျမင္ဘဲ အျပန္ခရီးတြင္ နက္ရြာစံကြယ္လြန္ခဲ့သည္။ အေလာင္းမင္းတရားကြယ္လြန္ခ်ိန္တြင္ သားေတာ္ႀကီး ေနာင္ေတာ္ႀကီးမင္းက ထီးနန္းအရိုက္အရာကို ဆက္ခံခဲ့သည္။ ((

ျမန္မာ့သမိုင္းတြင္ အေလာင္းဘုရားသည္ ျမန္မာနိုင္ငံကို တတိယအႀကိမ္ စုစည္းတည္ေထာင္သူအျဖစ္ ထင္ရွားသည္။ ထို႕ျပင္ ကုန္းေဘာင္မင္းဆက္ကို ထူေထာင္သူအျဖစ္လည္း ထင္ရွားသည္။
အေလာင္းဘုရားသည္ မုဆိုးဘိုရြာကို အေျချပဳ၍ တစ္ရြာၿပီးတစ္ရြာ တစ္ၿမိဳ႕ၿပီး တစ္ၿမိဳ႕ တိုက္ခိုက္စုစည္း သိမ္းသြင္းခဲ့သည္။ ဤသို႕ၿမိဳ႕ရြာမ်ားကို တိုက္ခိုက္စုစည္းရာ၌ ရဲေဘာ္ ေျခာက္က်ိပ္ရွစ္ေယာက္ကို အမာခံထား၍ တစ္ဦးၿပီးတစ္ဦး တစ္စုၿပီးတစ္စု စည္းရံုးသိမ္းသြင္းခဲ့သည္။
အေလာင္းဘုရားသည္ သိမ္းသြင္းခဲ့ေသာ ၿမိဳ႕ရြာအခ်ိဳ႕ကို အမည္သစ္မ်ား မွည့္ေခၚေစခဲ့သည္။ လြန္ေဆးၿမိဳ႕ကို ျမန္ေအာင္ၿမိဳ႕၊ ဒဂုန္ၿမိဳ႕ကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ စသည္ျဖင့္ အမည္တြင္ခဲ့ေစသူမွာ အေလာင္းဘုရားပင္ ျဖစ္သည္။
အေလာင္းဘုရား၏ အမည္ရင္းမွာ ဦးေအာင္ေဇယ် ျဖစ္သည္။ အေလာင္းဘုရားကို အေလာင္းမင္းတရားဟူ၍လည္း ေခၚၾကသည္။ အေလာင္းဘုရားသည္ တည္ၾကည္ရဲရင့္၍ အထူးအေျမာ္အျမင္ ရွိသည္။ လုပ္ရည္ႀကံရည္လည္း ရွိသည္။ စစ္ေရး စစ္မွဳတို႕၌ စည္းကမ္း ၾကပ္မတ္စြာ ထားရွိၿပီး ရန္သူတို႕ကို ျပင္းထန္စြာ နွိမ္နင္းသုတ္သင္တတ္္သည္။ နိုင္ငံကို အုပ္ခ်ဳပ္ရာ၌ အက်င့္စာရိတၱိကုိ ပ်က္ျပားေစသည့္ ေသရည္ေသရက္မွ စ၍ မူးယစ္ေစေသာ အေသာက္အစား အရွဴတို႕ကို ျပင္းထန္စြာ တားျမစ္ပိတ္ပင္သည္။ ခိုး၀ွက္ လုယက္ျခင္း စသည္တို႕ကိုလည္း အထူးတားျမစ္သည္။ တရားခံမ်ားကို နွိပ္ကြပ္ျခင္း ျပဳသည္သာမက သက္ဆိုင္ရာ တာ၀န္ရွိ ပုဂၢိဳလ္မ်ားကိုလည္း အေရးယူသည္။ ၿမိဳ႕ရြာတြင္ သူခိုးသူ၀ွက္ေၾကာင့္ ပစၥည္းေပ်ာက္ခဲ့ေသာ္ ထိုၿမိဳ႕ရြာကို အုပ္ခ်ဳပ္ေသာ အႀကီးအကဲတို႕က ဥစၥာေပ်ာက္သူကို ေလ်ာ္ရသည္။ ရြာနွစ္ရြာ စပ္ၾကားတြင္ ဒျမတိုက္ပါမူ နီးေသာရြာမွ ရြာသူႀကီးက ေလ်ာ္ရသည္။ ဤသို႕ျပဳလုပ္ေပးျခင္းအားျဖင့္ သက္ဆိုင္ရာ မင္းမွဳထမ္းတို႕သည္ မိမိတို႕ တာ၀န္ကို ပိုမိုဂရုစိုက္ ေဆာင္ရြက္လာၾကေစသည္။
အေလာင္းဘုရားသည္ စိုက္ပ်ိဳးေရးကို အထူးအားေပးသည္။ မိုးရွားပါးေသာ ေရႊဘိုနယ္တ၀ိုက္တြင္ ျပည္သူျပည္သားတို႕ စိုက္ပ်ိဳးလုပ္ကိုင္နုိင္ရန္ မူးျမစ္ကို ဆည္ခဲ့သည္။ ေရႊဘိုၿမိဳ႕ကို ေရေပးနိုင္ရန္လည္း မဟာနႏၵာကန္ေတာ္ႀကီးကို တူးေဖာ္ေစသည္။
တရားဌာန အုပ္ခ်ဳပ္မွဳအတြက္ ပါဠိဘာသာျဖင့္ ေရးထားေသာ ဓမၼသတ္က်မ္းမ်ားကို လည္းေကာင္း ယခင္က ျမန္မာျပန္ဆိုထားေသာ္လည္း ပါဠိစကားလံုး မ်ားစြာညွပ္၍ ေရးထားသျဖင့္ ဖတ္ရွဳရန္ မလြယ္ကူေသာ ဓမၼသတ္က်မ္းမ်ားကို လည္းေကာင္း အလြယ္တကူ ဖတ္ရွဳနားလည္နိုင္ေစရန္ ပညာရွင္မ်ားအား ျမန္မာဘာသာသက္သက္ျဖင့္ ေရးသားျပန္ဆိုေစသည္။
အေလာင္းဘုရားသည္ ဘုရားတရားကို အလြန္ၾကည္ညိဳသည္။ ေစတီပုထိုးမ်ားတည္ခဲ့သည္။ ပ်က္စီးေသာ ေစတီပုထိုးမ်ား ေက်ာင္းကန္ဇရပ္မ်ားကို အၿမဲမျပတ္ ျပင္ဆင္ေစသည္။ မဟာဒါန္၀န္ခန္႕၍ ၀ိနည္း က်မ္းဂန္နွင့္အညီ မက်င့္ေသာ ရဟန္းတို႕ကို မျပတ္သုတ္သင္ရွင္းလင္း စစ္ေၾကာေစသည္။ အမဲသတ္ျခင္း ယဇ္နတ္ပူေဇာ္ျခင္းတို႕ကို တားျမစ္ခဲ့သည္။
အေလာင္းဘုရားသည္ ျမန္မာနိုင္ငံ တစ္နိုင္ငံလံုးကို တိုက္ခိုက္စုစည္းနုိင္ခဲ့သည္ သာမက ယခင္က ျမန္မာနိုင္ငံကို မၾကာခဏ လာေရာက္ထိပါးတတ္သည့္ မဏိပူရ ကသည္းျပည္ကိုလည္း တိုက္ခိုက္သိမ္းယူနိုင္ခဲ့သည္။ ထို႕ေနာက္ ယိုးဒယားမ်ားက ထား၀ယ္ ေက်းစြန္ ရြာလြတ္မ်ားကို ထိပါးသျဖင့္ ယိုးဒယားသို႕ ခ်ီတက္တိုက္ခိုက္ခဲ့သည္။ အယုဒၶယ ၿမိဳ႕ေတာ္ကို ၀န္းရံလုပ္ႀကံစဥ္ အေလာင္းဘုရားသည္ မက်န္းမာသျဖင့္ ျပန္လာရာ လမ္းခရီး မုတၱမကင္းရြာ၌ ကြယ္လြန္သည္။
အေလာင္းဘုရားသည္ ျမန္မာသကၠရာဇ္ ၁၀၇၆ ခုတြင္ ဖြားသည္။ ၁၁၁၅ ခုနွစ္တြင္ ဘုရင္ျဖစ္သည္။ ၁၁၂၁ ခုနွစ္ (ခရစ္နွစ္ ၁၇၅၉) သက္ေတာ္ ၄၅ နွစ္တြင္ လြန္ခဲ့သည္။ အေလာင္းဘုရား၏ သခ်ိၤဳင္းျပသာဒ္ကို ယခုတိုင္ ေရႊဘိုၿမိဳ႕၌ ေတြ႕ျမင္နိုင္သည္။
အေလာင္းဘုရားအား ျမင္ေတြ႕ခဲ့ဖူးေသာ ၿဗိတိသ်ွလူမ်ိဳး ကပၸတိန္ေဘကာက သူ၏ မွတ္တမ္းတြင္ အေလာင္းဘုရားသည္ အရပ္ ငါးေပ ဆယ့္တစ္လက္မခန္႕ရွိ၍ က်န္းမာေသာ ရုပ္လကၡဏာရွိေၾကာင္း သန္မာ၍ တင့္တယ္ညီညြတ္ေသာ လံုးရပ္သ႑ာန္ရွိေၾကာင္း အသားညိဳ၍ မ်က္နွာသြယ္ၿပီးလ်ွင္ ေက်ာက္ေပါက္မာ သဲ့သဲ့ရွိေၾကာင္း မ်က္နွာတည္ၾကည္ မာတင္းေၾကာင္း ရာဇဣေျႏၵနွင့္ ျပည့္စံုေၾကာင္း ေဖာ္ျပထားပါသည္။))

ပြဲဦးတိုက္ပြဲ

အေလာင္းမင္းတရားသည္ တပ္အား၊စစ္တပ္အင္အား အားျပည့္စံုခ်ိန္ေရာက္ေသာအခါ မိိမိ၏ အသင္းအပင္းမ်ားကို ေခၚယူျပီး ႏုိင္ငံေတာ္ထူေထာင္ရန္ တုိင္ပင္ေတာ္မူသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ မြန္တပ္မ်ား မုဆိုးဘုိ ကို ၀န္းရံလာသည္။ ထိုအခါ အေလာင္းမင္းတရားမွ ေဆြေတာ္မ်ိဳးေတာ္ ႏွင့္ အသင္းအပင္းမ်ားကို ေခၚယူ ျပီး ခုခံ ရန္တုိင္ပင္ေလသည္။ အေလာင္းမင္းတရား၏ လက္ရုံးေတာ္ တစ္ဦးျဖစ္ေသာ သီရီေရႊေတာင္က "ယခုမုဆိုးဘုိျမိဳ႔ကို သူတို႔ ၀န္းရံလာသည္ မွာ ရွမ္း၊ျမန္မာ လူအေရာေရာ ျဖစ္သည္။ ရွမ္းႏွင့္ျမန္မာတို႔မွာ မြန္တုိ႔ဘက္မွ ၾကိဳးၾကိဳးပမ္းပမ္း အမူထမ္းၾကမည္ မဟုတ္။ မြန္တို႔လည္း စစ္တိုက္ရဖန္မ်ားျပီး အင္အား ကုန္ခန္းေနၾကေလျပီ။

ကၽြန္ေတာ္တို႔မွာ အရွင့္အေရး ကိုယ့္အေရး ျဖစ္ အေရးေတာ္ပံုေအာင္ျမင္သည္ အထိၾကီဳးပမ္းတိုက္သြားၾကမည့္ သူမ်ားျဖစ္ၾကပါသည္။" ဟုေလွ်ာက္တင္ေလသည္။ မွ်းမတ္ အေပါင္းတုိ႔လည္း မိမိ ထင္ျမင္ရာကို ေလွ်ာက္တင္ၾကျပီး ေနာက္ဆံုးတြင္ အေလာင္းမင္းတရားမွ " မြန္တို႔ဗိုလ္ေျခအင္အား မ်ားေသာ္လည္း စြန္႔စားလုပ္ၾကံရည္ ငါတုိ႔ကို မတန္ရာ။တစ္ခ်င္တစ္ေရြးမွ် စိန္စစ္ေက်ာက္ကို ေျမလံုးေတာင္ ရွိလင့္ကစား ေၾကမြပ်က္စီး ေအာင္ မစြမ္းရာသကဲ့သို႔ ငါတုိ႔တပ္ကို သင္းတုိ႔ဖ်က္ႏုိင္မည္ေလာ၊ ငါတုိ႔တြင္ မ်ိဳးရိကၡာ အျပည့္အစံုရွိသည္။ သင္းတို႔ စစ္ေညာင္းျပီး ရိကၡာလည္း ျပတ္ေစဦး၊ ေရမိုးလည္း ငတ္ေစဦး၊ စစ္တုိ႔၏ သေဘာသည္ ပြဲဦးအစ ပြဲလမ္းမရလွ်င္ အားေပ်ာ့သည္။ သို႔ျဖစ္ျပီးလွ်င္ ၾကံၾကံခံေလ၊ သင္းတုိ႔ စစ္ႏြမ္းသည့္ကာလ ငါကိုယ္တုိင္ထြက္ျပီး တစ္ဟုန္တည္း တုိက္ေတာ္မူမည္" ဟုမိန္႔ေတာ္မူေလ၏။ အေလာင္းမင္းတရား ၏တုိက္မိန္႔ကိုရျပီးေသာ္ ဗိုလ္မွ်ဳးတုိ႔လည္း မိမိတုိ႔တပ္ကို ျပင္ဆင္ေလ၏။ ေနာက္လုိက္ တပ္သားတုိ႔သည္ အေျမာက္၊စိန္ေျပာင္း၊ တုိ႔ကို လွည္းေပၚတင္လ်က္ အသင့္အေနထားရွိျပီးေသာ္ ႏွစ္ဦးႏွစ္ဖက္ ျပင္းထန္စြာတုိက္ၾကေလ၏။ ရန္သူဘက္ကလည္း စိန္ေျပာင္းအေျမွာက္မ်ားျဖင့္ အဆက္မျပတ္ပစ္ခတ္ ရာ ေလာကတစ္ခုလံုး အေျမွာက္သံမ်ားျဖင့္ဆူညံ့ေနေလ၏။ ေလးငါးရက္ဆက္ျပီး ရန္သူမြန္မ်ားက မုဆိုးဘုိရႊာထဲသို႔ ၀င္ရန္ မရေသာေၾကာင့္ အမာခံ တပ္သား ၁၅၀၀ ျဖင့္ ခံတပ္ျမိဳ႔ ဖ်က္ရန္ၾကိဳးစားေသာ္လည္း မုဆိုးဘုိတပ္သား တို႔က အျပင္းခုခံေသာေၾကာင့္ မ၀င္ႏုိင္ပဲ ရွိေနၾကသည္။ ညသန္းေခါင္ယံ ၀င္ရန္ၾကိဳးစားေသာ္လည္း ႏုိးၾကားတက္ၾကြေသာ မုဆိုးဘုိသား တုိ႔ကို မေက်ာ္ႏုိင္ပဲရွိေနရာ ရန္သူတပ္သားမ်ားစြာ က်ရွံးေလ၏။ ထုိအခါရန္သူ တုိ႔မွာ ခံတပ္ျမိဳ႔သို႔ မကပ္ေတာ့ပဲ အေ၀းမွ တပ္စြဲကာေနေလသည္။ ထုိအခါအေလာင္းမင္းတရားက ျမိဳ႔ျပင္ထြက္တိုက္ရန္ တုိင္ပင္ကာ တပ္၄၅တပ္ဖြဲ႔စည္း ျပီး အသင့္ရွိေနေလ၏။ ၄၅ တပ္ဟု ဆိုေသာ္လည္း တပ္အင္အား မွာ ရန္သူႏွင့္အလြန္ကာျခားလွေပသည္။ ၁၁၁၄ ခုႏွစ္ ကဆုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၈ ရက္ ေသာၾကာေန႔ မြန္းတည့္ ခ်ိန္တြင္ အေလာင္းမင္းတရားၾကီး ကိုယ္ေတာ္တိုင္ ေအာင္တံခြန္ လႊင့္လ်က္ သားေတာ္ႏွစ္ပါး၊ ျမင္းတပ္ ဆင္တပ္ မ်ားျခံရံလ်က္ ေရႊထီးမိုးကာ ထြက္ေတာ္မူသည္။ ထုိစဥ္ အေလာင္းမင္းတရား ကိုယ္ေတာ္တိုင္ လည္းလက္သံုးေတာ္ဓားကို ဆြဲထုတ္လ်က္ တစ္ျပိင္နက္တုိက္ရန္ အမိန္႔ေပးေတာ္မူေလ၏။ ဤသို႔ မိမိဘက္ အျပင္းအထန္ တုိက္ေလေသာ္ ရန္သူတပ္မ်ား ပ်က္ေလသည္။

ေနာက္ဆံုးတိုက္ပြဲ

အေလာင္းမင္းတရား သည္ မြန္တုိ႔၏ ဟံသာ၀တီေနျပည္ေတာ္ကို သိမ္းပိုက္ျပီးေနာက္ ရတနာသိခၤသို႔ ျပန္လည္ ခ်ီတက္လာသည္။ အေၾကာင္းမွာ မဏိပူရ ကသည္းမ်ား အႏၱရာယ္ျပဳသည္ကို ႏွိမ္ႏွင္းရန္ျဖစ္သည္။ ပဲခူးျမိဳ႔ကို တုိက္ခတ္စဥ္ မြန္စစ္သူၾကီး တလပန္းသည္ လြတ္ေျမာက္ ထြက္ေျပးကာ သံလ်င္ျမိဳ႔တြင္ အခိုင္အမာ ခုခံေနသည္။ ျမန္မာတုိ႔က သံလ်င္ကို တုိက္ခိုက္သိမ္းပိုက္ျပန္ေသာ္ တလပန္းသည္ ျပင္သစ္သေဘၤာျဖင့္ အိႏၵိယျပည္ ရွိ ျပင္သစ္ စခန္းသို႔ ထြက္ခြာခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ မုန္တုိင္းေႀကာင့္ ထုိသေဘၤာသည္ တနသၤာရီ ကမ္းရုိးတန္းရွိ ျမိတ္ျမိဳ႔ တြင္ ဆိုက္ကပ္ ခိုလူံေနခဲ့သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ တနသၤာရီသည္ ယိုးဒယား တို႔ သိမ္းပိုက္ထားရာ ျမန္မာတုိ႔မွ တလပန္းအား သူပုန္အျဖစ္ ဖမ္းဆီးေပးရန္ အေႀကာင္း ၾကား ထားသည္။သို႔ေသာ္ ယိုးဒယားဘုရင္ခံက ပင္လယ္၌ဒုကၡ ေရာက္ ခိုလူံ၀င္လာေသာ လူသာရွိသည္ တလပန္းဆိုသူ မရွိဟုု ျပန္လည္ အေႀကာင္းၾကားခဲ့သည္။ ထုိျပန္ၾကားခ်က္ ကို အေလာင္းမင္းတရားလံုး၀ ႏွစ္ျမိဳ႔ျခင္းမရွိ။ သို႔ေသာ္ အခြင့္မသာ သျဖင့္ ယိုးဒယားတုိ႔၏ ရုိင္းျပမူကို သည္းခံ ေနေလသည္။ အေလာင္းမင္းတရာသည္ သကၠရာဇ္ ၁၁၁၃ တြင္ ရန္ကုန္ျမိဳ႔ သို႔ျပန္လည္ေရာက္ ရွိရာ ေရႊတိဂံုဘုရားပြဲေတာ္ကို စည္းကားစြာက်င္းပေလသည္။ ထုိေနာက္ သားေတာ္ ေမာင္ရြ(ေနာင္တြင္ ေျမဒူးမင္း) ႏွင့္ မင္းေခါင္ေနာ္ရထာ( ဦးတြန္) အား လူ ၈၀၀၀ တပ္ဖြဲ႔ကာ ထား၀ယ္ျမိဳ႔ကို သိမ္း ပိုက္ရန္ေစလႊတ္ လိုက္သည္။ ထား၀ယ္နယ္တစ္ေလွ်ာက္တြင္ ရွိေသာ ကုန္သည္တုိ႔သည္ ျမိတ္ျမိဳ႔သို႔ထြက္ ေျပးၾကသည္။ သားေတာ္ေမာင္ရြကလည္း ခမည္းေတာ္အား ျမိတ္ျမိဳ႔ရွိ ရန္သူအင္အား မွာ မမ်ားလွေႀကာင္း ေလွ်ာက္ထားရာ မင္းၾကီးမွ တနသၤာရီ ႏွင့္ ျမိတ္ျမိဳ႔ တုိ႔ကို သိမ္းပိုက္ရန္ အမိန္႔ေပးလုိက္သည္။ ယိုးဒယားတုိ႔ စစ္တုိက္ရည္ ညံ့ေၾကာင္း ျမန္မာတုိ႔သိေသာ အခါ ယိုးဒယား ျပည္တြင္း နယ္စပ္အထိ လုိက္တုိက္ရာ နယ္စပ္ျမိဳ႔ မ်ားကိုပင္ ျမန္မာတုိ႔သိမ္းပိုက္လုိက္မိသည္။ ယိုးဒယား ဘက္မွလည္း စစ္တပ္မ်ားေစလႊတ္ရာ သို႔ေသာ္ ျမန္မာ တပ္မ်ားကို မတုိက္ခိုက္ႏုိင္ပဲ ဆုတ္သြားရသည္။ ထိုအခ်ိန္ အေလာင္းမင္းတရားကိုယ္ေတာ္တုိင္လည္း ျမိတ္သို႔ ေရာက္လာရာ ယိုးဒယားတုိ႔ ျမိဳ႔ေတာ္ အထိ သိိမ္းပိုက္ရန္ ဆံုးျဖတ္လုိက္သည္။ ထုိ႔ေႀကာင့္ တနသၤာရီ တြင္ တပ္မေတာ္ကို ျပန္လည္ ဖြဲ႔စည္းကာ ဆင္ကြန္းစစ္ေႀကာင္းမွ ေရွ့ေဆာင္ ခ်ီတက္ေတာ္မူသည္။ မင္းေခါင္ေနာ္ရထာ ၏ တပ္မ်ားသည္ ရပ္ဗူရီျမိဳ႔သို႔ ဦးစြာေရာက္သည္ ႏွင့္ တုိက္ပြဲျဖစ္ပြားသည္။ ယိုးဒယား ဘက္မွလည္း ရဲရင့္စြာ တုိက္ခိုက္ေသာ္လည္း ျမန္မာတုိ႔ကို မႏုိင္ပဲရွိေနသည္။ ထုိ႔ေႀကာင့္ အယုဒၶယ ျမိဳ႔ေတာ္ အထိ တပ္မ်ားကိုဆုတ္ခြာသြားရသည္။ အယုဒၶယ ျမိဳ႔ေတာ္သည္ ျမစ္ဆံုတြင္တည္ ရွိသျဖင့္ ျမစ္မ်ားက ၿမိဳ႔ေတာ္ကုိ က်ံဳးသဖြယ္ ၀န္းရံေနသည္။ျမန္မာတုိ႔က ထိုျမစ္မ်ားကို ကူးျပီးခံတပ္မ်ားကို တုိက္ခိုက္ရသည္။မင္းတရားၾကီးက တာတုိက္လင္ ကြင္းျပင္ၾကီးကို သိမ္းပိုက္လုိက္သည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ယိုးဒယားၿမိဳ႕အတြင္းရွိ တရုတ္မ်ားက တပ္ ၂၂၀၀ ဖြဲ႔ကာ ျမန္မာတုိ႔ကို ထြက္တုိက္ေလသည္။ ျမန္မာတို႔က ျပန္တိုက္ေလေသာ္ တရုတ္တပ္မ်ားမွာ မခံႏုိင္ပဲ တပ္ပ်က္ရေလသည္။ ျမန္မာတုိ႔သည္ ယိုးဒယား တုိ႔ကို ၀န္းရံ ေနစဥ္ ေန႔ေရာညပါ အေျမာက္ျဖင့္ ၿမိဳ႕ေတာ္တြင္း သုိ႔ ပစ္သြင္းေလသည္။ ထုိအခ်ိန္တြင္ ျမန္မာတို႔မွာ ရုတ္တရုတ္တပ္မ်ားကို ျပန္စုကာ ဆုက္ခြာေလသည္။ အမွန္မွာ အေလာင္းမင္းတရားးၾကီးေနမေကာင္းေသာေၾကာင့္တပ္ဆုတ္ျခင္းျဖစ္သည္။ ဤသည္ကို ယိုးဒယား တို႔က ျမန္မာတုိ႔ေၾကာက္၍ ေျပးျပီဟုဆိုကာ ေနာက္မွ လုိက္တုိက္ေသာ္ မင္းေခါင္ေနာ္ရထာက ျပန္လည္ တုိက္ထုတ္သျဖင့္ ယိုးဒယားတုိ႔ တပ္ပ်က္ျပန္သည္။ ထုိစဥ္ အေလာင္းမင္းတရား မွာ မုတၱမ အနီးရွိ ကင္းရြာအေရာက္တြင္ နတ္ရြာလားေတာ္မူသည္။ သို႔ေသာ္မွဴးးမတ္တုိ႔က မင္းၾကီးနတ္ရြာလားသည္ကို မေၾကညာပဲ ေနျပည္ေတာ္သို႔ လူယံုကို ေစလႊတ္လ်က္ အိမ္ေရွ႕မင္းသား သားေတာ္ၾကီးအား နန္းေတာ္ကို ထိန္းသိမ္းထားေစလ်က္ ရန္ကုန္ေရာက္မွ နတ္ရြာလား ေၾကာင္း ေၾကညာသည္။ ေနာင္ေတာ္ၾကီးလည္း ၁၁၂၂ ခုႏွစ္ နယုန္လျပည့္ေက်ာ္ ၉ ရက္ေန႔တြင္ နန္းတက္ေတာ္ မူေလသည္။ အေလာင္းမင္းတရား နတ္ရြာလား ျပီး ဟု ယိုးဒယား တုိ႔ကို ေနာက္ေႀကာင္းမွ ေနၿပီး ျဖည္းျဖည္း တုိက္ေနေသာ မင္းေခါင္ေနာ္ရထာၾကားေသာ္သည္ ျမန္မာျပည္၀င္သည္ႏွင့္ ေနျပည္ေတာ္သို႔ မ၀င္ပဲ အင္း၀ သို႔ခ်ီတက္ ကာ သိမ္းပိုက္ လ်က္ေနေလသည္။ ထုိအခါ ေနာင္ေတာ္ၾကီးသည္ မိမိ နန္းတက္သည္ ႏွင့္ ႏုိင္ငံတစ္၀န္းတြင္ ပုန္ကန္မူမ်ားလည္း မ်ားလာသည္။ သို႔ေသာ္ ေနာင္ေတာ္ၾကီးသည္ ပုန္ကုန္သူမ်ားကို ေအာင္ျမင္စြာ ႏွိမ္နင္းႏုိင္ခဲ့ သည္။

ကုန္းေဘာင္ေခတ္ (ေအဒီ ၁၇၅၂-၁၈၈၅)
ဘုရင္မ်ား	အေလာင္းမင္းတရား၊ ေနာင္ေတာ္ႀကီးမင္း၊ ေျမဒူးမင္း၊ စဥ့္ကူးမင္း၊ ေဖာင္းကားစား ေမာင္ေမာင္၊ ဘုိးေတာ္ဘုရား၊ ဘႀကီးေတာ္(စစ္ကိုင္းမင္း)၊ သာယာဝတီမင္း၊ ပုဂံမင္း၊ မင္းတုန္းမင္း၊ သီေပါမင္း
ပုဂၢိဳလ္ႀကီးမ်ား	ေရႊေတာင္မင္း၊ မဟာဗႏၶဳလ၊ ျမဝတီ ဝန္ႀကီး ဦးစ၊ဘိုးဘိုးေအာင္၊ကေနာင္မင္းသား၊ ဗိုလ္ျမတ္ထြန္း၊ ရေနာင္ေမာင္ေမာင္တုတ္၊ ဦးၾကင္ဥ၊ ဦးေပၚဦး၊ စေလဦးပုည၊ ေတာင္သမန္လယ္စား ဦးေဖငယ္၊ ဦးခ်စ္ညိဳ၊ ဒုတိယ န၀ေဒး၊ အယူေတာ္မဂၤလာ ဦးႏိုး၊ ဆရာေတာ္ဦးဗုဓ္၊ ဗန္းေမာ္ဆရာေတာ္၊ တပယ္မင္းသား၊ ေမာင္းေထာင္းဆရာေတာ္၊ခင္ၾကီးေဖ်ာ္၊ ကင္း၀န္မင္းၾကီး၊ ေယာမင္းၾကီး ဦးဘိုးလိႈင္၊ အခ်ဳပ္တန္း ဆရာေဖ၊ ဖိုးသူေတာ္ဦးမင္း၊ စားေတာ္၀န္ဦးခဲ၊ စၾကာေဒ၀ီ၊ဆင္ျဖဴမရွင္၊ နန္းမေတာ္မယ္ႏု၊ စုဖုရားလတ္၊ နန္းမေတာ္ မျမေလး ၊ လိႈင္ထိပ္ေခါင္တင္၊ ဒိုင္းခင္ခင္၊ မိုင္းေနာင္စုဖုရားႀကီး၊ ပင္တိုင္စံမင္းသမီး၊ ေဆာၿမိဳ႕စား ဦးစီ၊ စိႏၵေက်ာ္သူဦးၾသ၊ ဦးတိုး၊ ဦးေၾကာ့၊ ဦးေက်ာ္လွ၊ ဦးႀကီး၊ ဦးယာ၊ လက္ဝဲသုႏၵရ
အေၾကာင္းအရာမ်ား	တ႐ုတ္ - ျမန္မာ စစ္ပြဲမ်ား၊ပထမ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာစစ္၊ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္၊ဒုတိယ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာစစ္၊ တတိယ အဂၤလိပ္ - ျမန္မာစစ္၊ ပါေတာ္မူျခင္း၊ ပဥၥမအႀကိမ္ သဂၤါယနာတင္ျခင္း၊ မွန္နန္း ရာဇဝင္၊ ကုန္းေဘာင္ဆက္ မဟာရာဇ၀င္ေတာ္ႀကီး၊ ျမင္ကြန္း ျမင္းခုန္တိုင္ အေရးအခင္း၊ ပန္းထိမ္းမင္းသား အေရးအခင္း၊ အိမ္ေရွ႕မင္းထန္းေတာ၊ ထီ၊ ရတနာပံု စက္႐ံုမ်ား စဥ့္ကူးမင္း ေခါင္းေလာင္းေတာ္၊ သာယာ၀တီမင္း ေခါင္းေလာင္းေတာ္
ေဒသ	ေရႊဘုိ၊ စစ္ကိုင္း၊ အင္း၀၊ အမရပူရ၊ မႏၲေလး
တေကာင္းေခတ္၊ ပ်ဴေခတ္၊ ပုဂံေခတ္၊ ပင္းယေခတ္၊ အင္းဝေခတ္၊ ေတာင္ငူေခတ္၊ ေညာင္ရမ္းေခတ္၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္၊ ကုိလုိနီေခတ္၊ ဂ်ပန္ေခတ္၊ ပါလီမန္ဒီမိုကေရစီေခတ္၊ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္၊ နအမွတ္(၅)ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ပညာေရးေက်ာင္း၀တေခတ္ အမွတ္(၅)ဘုန္းေတာ္ႀကီးသင္ပညာေရးေက်ာင္း "အနာဂတ္ကုိ ပုိင္ဆုိင္ေသာ ကေလးငယ္မ်ား၏ ပညာေရးကုိ ျမင့္တင္ႏုိင္ဘုိ႔ ၀ုိင္း၀န္းကူညီပံ့ပုိးၾကပါစုိ႔''